Fyrsta verkefni nýs forseta að byggja upp traust

Haft er eftir Ólafi Ragnari Grímssyni, að fyrsta verkefni nýs forseta sé að byggja upp traust. Hvers vegna skyldi það vera? Spyr sá sem ekki veit!

Fyrsta verkefni að byggja upp traust

Stórkarlalegt valdaembætti, öld jafnréttis - öld kvenna

Þorgerður Einarsdóttir, prófessor við stjórnmáladeild Háskóla Íslands, sagði á ráðstefnu í Háskóla Íslands í dag, að í tíð Ólafs Ragnars Grímssonar hefði embætti forseta Íslands orðið „stjórnkarlalegt valdaembætti”. Þetta eru eftirtektarverð og lærdómsrík orð.

Ekki er síður eftirtektarvert og lærdómsríkt, að undanfarin ár tala konur í opinberum embættum og á opinberum embættum með allt öðrum en „stórkarlar í valdaembættum” um ágreiningsmál í stjórnmálum og viðskiptum. Sem dæmi er Lilja Dögg Alfreðsdóttir utanríkisráðherra sem talar þannig, að almenningur - við sauðsvartur almúginn - skiljum um hvað er verið að tala og við hvað er átt - ólíkt fyrrverandi utanríkisráðherra. Annað dæmi er Halla Tómasdóttir forsetaframbjóðandi sem talar þannig, að ekki verður um villst, skýr í tali sínu og skýr í skoðunum.

Kaflaskil eru því að verða í stjórnmálum á Íslandi. Ungt og betur menntað fólk gerir kröfu um annars konar umræðu en í tíð stjórnkarlalegra atvinnustjórnmálamanna eins og stórkarlanna Ólafs Ragnars Grímssonar og Davíðs Oddssonar Það eru því að verða kaflaskil í stjórnmálum á Íslandi á öld skýlausrar kröfu um jafnrétti á öllum sviðum og fyrir alla - á öld kvenna sem hafa alið upp og kennt kynslóðunum í þúsundir ára. Konur í foruystu.

Óskýr framburður og skemmtilegar fyrirsagnir

Áberandi er hversu margir, sem koma fram í útvarpi og sjónvarpi, eru óskýrmæltir. Af mörgu er að taka, en þetta á ekki síst við um þá sem rætt er við. Sker íþóttafólk sig nokkuð úr, enda er því oft mikið niðri fyrir eftir sigra sína og töp. En þulir og fréttamenn geta bætt framburð sinn - og raddbeitingu. Flestir þulir og fréttamenn Ríkisútvarpsins segja /nítíu/ níutíu, /fóbotli/ fótbolti, /hannbolti/ handbolti, /kauffélag/ kaupfélag/, /dassgrá/ dagskrá, /miðkudagur/ miðvikudagur, /fossdi/ forseti, /hljósstjóri/ hljómsveitarstjóri og jafnvel /kebblíngar/ Keflvíkingar. Sams konar breytingar - brottfall - hafa orðið í mörgum öðrum málum. Ef til vill er þetta ein af fjölmörgum breytingum á máli sem erfitt er að sporna gegn. Danir hafa t.a.m. ekki farið varhluta af breytingum á framburði - og orðaforða. Sem dæmi mætti taka framburð á orðinu Amager, eynni sem liggur við austurströnd Sjálands. Fyrrum sögðu Danir /'amager/. Nú er framburðurinn /'ama:/.

Um árabil vann ég á Fréttastofu Ríkisútvarpsins og hlustaði á fréttasendingar breska útvarpsins BBC og þýddi og endursagði fréttir sem álitið var að ættu erindi við íslenska hlustendur. Fréttaþulir BBC voru sérlega skýrmæltir og höfðu þægilega rödd og sem barst vel á öldum ljósvakans. Ríkisútvarpið gerði lengi kröfu um góða rödd og góða raddbeitingu og má nefna þuli og fréttamenn frá fyrri tíð sem höfðu skýran framburð og þægilega rödd eins og Þorsteinn Ö. Stephensen, Pétur Pétursson, Margrét Indriðadóttir, Jóhannes Arason, Jón Múli Árnason og Ragnheiður Ástu Pétursdóttir.

Frásagnir - ekki síst fyrirsagnir blaða - geta verið skemmtilegar og skrýtnar. Í MBL s.l. fimmtudag stóð: „Konur sólgnari í rafbíla en karlar.” Sagnasambandið að „vera sólginn í” er aðeins notað um fæðu, t.d. „vera sólginn í bláber”. Eðlilegra hefði því verið að segja : „Konur hafa meiri áhuga á rafbílum en karlar.” Eitt sinn var fyrirsögn í gamla DV um þvera síðu: „Stóð út á svölum og hrópaði nakin". Ef til vill hefði verið eðlilegra að hafa aðra orðaröð: „Stóð nakin út á svölum og hrópaði."

Málfjólur af þessu tagi eru því ekki nýjar af nálinni. Gamli, góði Dagur, blað okkar Akureyringa, skreytti sig stundum með skemmtilegum og skrýtnum fyrirsögnum s.s. „Skreið til Nígeríu” og „Látnir þvo bíla á nóttinni”, að ekki sé talað um fyrirsögnina: „Íhaldið býður fram klofið í Norðurlandi”. Ónefndur fréttamaður Ríkisútvarpsins vildi á sínum tíma segja frá flugslysi á Atlantshafi og orðaði það þannig: „Flugvél frá bandaríska flugfélaginu PanAm fórst norður af Azoreyjum í gær. Þess er vænst að allir hafi farist.” Þarna hefði verið betra að segja: „Flugvél frá bandaríska flugfélaginu PanAm fórst norður af Azoreyjum í gær. Óttast er að allir hafi farist,” því að sagnarsambandið „þess er vænst” er notað í jákvæðri merkinu um það sem menn vona. Þess ber svo að minnast, að allir eiga leiðrétting orða sinna, eins og orðtakið segir, og það er mannlegt að skjátlast.