Lifandi stjórnarskrá

Grundvöllur að mannlegu samstarfi og samskiptum er traust, hvort heldur er í fjölskyldu og hjónabandi, fyrirtæki, stofnunum eða samfélaginu sjálfu. Í samfélaginu er mikilsvert, að almenningur geti borið traust til grundvallar- stofnana ríkisins: Alþingis, framkvæmdavaldsins og dómstólanna.

Þessu er því miður ekki að heilsa í íslensku þjóðfélagi, þjóðfélagi sem státar sig af því að eiga elsta löggjafarþing í Evrópu og kom þegar á þjóðveldisöld á fót fullkomnara dómskerfi en nokkurt annað land. Framkvæmdavald var að vísu ekki til og eini embættismaður ríkisins var lögsögumaðurinn, sem „sagði upp lögin” og var í raun lifandi stjórnarskrá þjóðveldisins.

Frá stofnun lýðveldis hefur átt að endurskoða stjórnarskrána frá 1944, sem að meginstofni er þýðing á DANMARKS RIGES GRUNDLOV af 5. Juni 1915 med ændringer af 10. September 1920.

Við hrunið 2008, sem á sér enga hliðstæðu í sögu lýðveldisins, töldu margir að tími væri kominn til að endurskoða stjórnarskrána, ekki vegna þess að “danska” stjórnarskráin væri orsök hrunsins, heldur til að marka nýja stefnu – móta nýtt Ísland – eftir að í ljós kom glæpsamleg spilling í efnahagslífi og stjórnmálum landsins, spilling sem á sér enga hliðstæðu með nágrannaþjóðum okkar á Norðurlöndum.

Sundurlyndi stjórnmálaflokka, sem eru sjálfum sér sundurþykkir, og augljós fyrirlitning stjórnmálamanna – svo ekki sé sagt hatur þeirra hver á öðrum – hefur kynt ófriðarbál sem enn brennur með þjóðinni og hefur tafið endurbætur á stjórnkerfi landsins.

Enn ríkir sundrung í þjóðfélaginu, tortryggni, reiði og vonbrigði. Frumstæð umræða á opinberum vettvangi – ekki síst frumstæð og ómálefnaleg umræða á Alþingi – gerir þinginu ókleift að ráða fram úr aðkallandi verkefnum. Með nýrri stjórnarskrá – nýjum þjóðarsáttmáli – má vænta þess að unnt verði að auka ábyrgð stjórnvalda, tryggja raunverulega þrískiptingu valds og endurreisa traust almennings á Alþingi, ríkisstjórn og dómstólum.

Þetta er eina von alþingismanna sem þeim gefst um langan tíma að efla traust almennings á Alþingi. Óskandi er að alþingismenn þekki sinn vitjunartíma, hætti að rífast og vindi sér í að ganga frá frumvarpi að nýrri stjórnarskrá fyrir nýtt Ísland sem borin yrði undir atkvæði við alþingiskosningar næsta vor.

Ný stjórnarskrá - nýtt Ísland

Í dag greiðir þjóðin atkvæði í ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslu um tillögur stjórnlagaráðs að nýrri stjórnarskrá sem ráðið afhenti forseta Alþingis fyrir ári. Í kjölfar Þjóðfundar 2010 og áratuga umræðu um endurbætur á lýðveldisstjórnarskránni og kröfu um aukið jafnræði mun Alþingi móta stjórnarskrá sem borin verður undir þjóðina. Íhaldsöflin í landinu munu ekki geta stöðvað þá framþróun.

Frá stofnun lýðveldis hefur átt að endurskoða stjórnarskrána frá 1944, sem að meginstofni er þýðing á DANMARKS RIGES GRUNDLOV af 5. Juni 1915 med ændringer af 10. September 1920 – ekki aðeins lappa upp á hana, eins og gert hefur verið sjö sinnum – heldur semja algerlega nýja stjórnarskrá.

Við hrunið 2008, sem á sér enga hliðstæðu í 65 ára sögu lýðveldisins, töldu margir að nú væri tími kominn til að endurskoða stjórnarskrána, ekki vegna þess að “danska” stjórnskráin væri orsök hrunsins, heldur til að marka nýja stefnu. Í ljós hafði komið glæpsamleg spilling í efnahagslífi og stjórnmálum landsins, spilling sem á sér ekki hliðstæðu með nágrannaþjóðum okkar á Norðurlöndum.

Sundurlyndi stjórnmálaflokka, sem eru sjálfum sér sundurþykkir, og fyrirlitning stjórnmálamanna - svo ekki sé sagt hatur þeirra hver á öðrum - hefur kynt ófriðarbál og tafið endurbætur á stjórnkerfi landsins.

Enn ríkir sundrung í þjóðfélaginu, tortryggni, reiði, vonleysi og vonbrigði. Frumstæð umræða á opinberum vettvangi um ágreiningsmál – og þá ekki síst frumstæð ómálefnaleg umræða á Alþingi – gerir þinginu ókleift að ráða fram úr aðkallandi verkefnum.

Með nýrri stjórnarskrá, sem verður sáttmáli meirihluta þjóðarinnar, má vænta þess að unnt sé að auka ábyrgð stjórnvalda, tryggja raunverulega þrískiptingu valds og endurreisa traust almennings á Alþingi, ríkisstjórn og dómstólum.