Hvers vegna stjórnlagaþing nú?

Enn velta margir því fyrir sér hvort - og hvers vegna halda eigi frjálst stjórnlagaþing nú og hvers vegna þurfi að setja lýðveldinu Íslandi nýja stjórnarskrá á þessum síðustu og verstu tímum svika, tortryggni og vonleysis.

Nokkrir grónir fræðimenn og einstaka gamlir atvinnustjórnmálamenn, sem réðu ríkjum áratugum saman, hafa fundið kosningunum flest til foráttu: þær séu flóknar og stjórnlagaþingið muni skipað óhæfum og umboðslausum fulltrúum og "kverúlöntum. Ný stjórnarskrá verði marklaust plagg af því að “bestu menn” hafi ekki um hana fjallað. Tíminn sé ekki réttur, engin umræða hafi farið fram og núverandi stjórnskrá sé góð af því að hún er gömul og dönsk, eða belgísk eða jafnvel frönsk!

Sumt af því sem sagt hefur verið undanfarna vikur í þessari umræðu, er að sjálfsögðu í samræmi við íslenska umræðuhefð þar sem notuð eru stór orð, reynt að koma höggi á andstæðinginn og meiri áhersla lögð á útlit en innihald til þess að vekja athygli.

Ef það er rétt að ákveðnir hópar í samfélaginu vilji ekki taka þátt í því að móta nýja stjórnarskrá ber það vitni um andúð á lýðræðinu. Lýðræði er að vísu bæði stórt orð, mikið notað og iðulega misnotað. Lýðræði er hins vegar einstakt orð, bein þýðing á gríska orðinu demokratia, sem sett er saman af orðunum demos: fólk og sögninni kratein: ráða – og merkir að lýðurinn, almenningur, ráði stjórn landsins.

Allir fræðimennirnir og gömlu atvinnustjórnmálamennirnir telja sig lýðræðisinna í orði. Því vekur það furðu af hverju þeir leggjast gegn því að almenningur, fólk upp og ofan, ungt og gamalt, konur og karlar, borgarbúar og sveitamenn, lærðir og leikir fái tækifæri til þess að spreyta sig á því að leggja drög að nýrri stjórnarskrá sem síðan verður send Alþingi og eftir það lögð fyrir alla þjóðina til samþykktar eða synjunar. 

Hvað veldur þessu? Hvers vegna eru lýðræðissinnar eins og Björn Bjarnason og Birgir Guðmundsson, Sigurður Líndal og Guðmundur Hálfdanarson, sem skrifað hefur bók um "íslenska þjóðríkið – uppruna og endimörk", á móti lýðræðinu? Er það vegna þess að þeir fá ekki að ráða og segja til um það umfram annað fólk hvernig stjórnskráin á að líta út - eða er það vegna þess að þetta er í þeirra augum ekki lýðræði fyrst stjórnmálaflokkar, stjórnspekingar og fræðimenn eru ekki látnir ráða ferðinni - eða sjá þessir karlar (því engin kona hefur opinberlega lagst gegn þessu) að nýir tímar eru í uppsiglingu, ekki bara á Íslandi heldur um allan heim?

Alræði elítunnar er á undanhaldi víðs vegar um heim í kjölfar þess að völd hafa verið misnotuð í skjóli peninga og þjóðfélagsstöðu og vegna þess að menntun er að aukast. Ekki er lengur hægt að segja sauðsvörtum almúganum fyrir verkum. Samskipti fólks eru að breytast með tilkomu netsins þar sem unnt er að afla upplýsinga og leita frétta með nýjum hætti, og prentmiðlar eru á undanhaldi og einnig ljósvakamiðlanir.

Ný stjórnarskrá lýðveldisins Íslands verður nýr vegvísir og sáttmáli og kemur í stað gamallar, úreltrar, orðmargrar og óskipulegrar stjórnarskrár. Vonandi er að sem flestir þekki sinni vitjunartíma og dæmi sig ekki úr leik heldur taki þátt í lýðræðinu.

Orð hinna skriftlærðu - prófessora, fræðimanna og farísea

Lítið leggst fyrir fræðimenn og prófessora í lögspeki og stjórnvísindum sem nú láta til sín heyra um komandi stjórnlagaþing og nýja stjórnarskrá sem fulltrúar fólksins í landinu munu leggja drög að.

Í ummælum hinna skriftlærðu kemur fram vantrú á raunverulegt lýðræði þar sem fólkið, lýðurinn, ræður. Þeir nefna engu orði, að framboð 500 karla og kvenna á öllum aldri sýni, hversu mikill áhugi er í raun á því að leggja sitt af mörgum til þess að setja þjóðinni nýja og betri stjórnarskrá.

Þeir nefna engu orði, að bak við 500 frambjóðendur eru 15 til 25 þúsund meðmælendur auk þrjátíu til fimmtíu þúsund vitundarvotta eða samtals 45 til 75 þúsund manna, karla og kvenna, sem þegar hafa sýnt þessu máli áhuga.

Þeir nefna engu orði, að kynning á öllum frambjóðendum verður send inn á hvert heimili. Þeir nefna engu orði, að fólk geti búið sig undir kosningar með kjörseðli sem sendur verður til allra kjósenda. Þeir nefna engu orði, að atkvæði allra eru jöfn og landið eitt kjördæmi og unnt að kjósa hvar sem er. Þeir nefna engu orði, að kjörseðlar verða skannaðir inn í eitt talningarkerfi fyrir allt landið. Þeir nefna engu orði, að þetta er fyrsta stjórnlagaþing sinnar tegundar í heiminum – og því heimssögulegur atburður.

Nei. Birgir Guðmundsson dósent og deildarforseti félagsvísindadeildar Háskólans á Akureyri segir kosningarnar mjög flóknar og fæli fólk frá og ef þátttaka verði dræm komi það niður á umboði þingsins og vægi.

Guðmundur Hálfdanarson prófessor í sagnfræði við HÍ segir hlæjandi að 500 frambjóðendur geri kosningarnar mjög flóknar og þær verði óbundnar stjórnmálaflokkum og kosið um persónur sem fólk þekki ekki og erfitt að koma kynningu við.

Gunnar Helgi Kristinsson prófessor í félagsvísindum við Háskóla Íslands segir kosningarnar muni „snúast upp í fegurðarsamkeppni”, eins og hann orðar það, og ekki verði unnt kynna frambjóðendur af "neinu viti og lögmæti samkomunnar verði því umdeilanlegt".

Sigurður Líndal, fyrrum prófessor við Háskóla Íslands, kórónar svo skömmina með því að segja, að enginn þörf sé á heildarendurskoðun stjórnarskrárinnar og honum lítist ekkert á stjórnlagaþing. „Mjög mikið vanti í þennan leik allan”, eins og hann orðar þetta. Taka hefði þurft eitt ár í umræður „bestu manna” og fá hefðu þurft nokkra „stjórnspekinga sem geri tillögu um stjórnarskrá" - þá megi boða til stjórnlagaþings. Á komandi stjórnlagaþingi muni „þrefarar og þrasarar taka yfirhöndina” og ræða um allt og ekkert. Umræðan í landinu undanfarin ár hafi byggst á vanþekkingu og rætt hafi verið um málið af „miklu rugli”. Stjórnarskrá sé því betri sem hún sé eldri.

Ljóst er af þessum orðum að stjórnspekingar verða ekki því betri sem þeir verða eldri.

Skuldavandi heimilanna - réttlæti fyrir alla

Ef sátt á að verða í samfélaginu eftir hrunið,þarf að leysa skuldavanda heimilanna strax. Heimilin, fjölskyldurnar í landinu,eru hornsteinn þjóðfélagsins og standa undir rekstri þess.

Allir verða að leggja sitt af mörkum: Alþingi, ríkisstjórn, launþegasamtök, lífeyrissjóðir, samtökatvinnulífsins og fjármálastofnanir auk samtaka heimilanna, umboðsmannsskuldara og talsmanns neytenda.

Kostnaður við almenna lækkun skulda heimilanna um20% er talinn nema ríflega tvöhundruð milljörðum króna. Spurt er, hvort - og hverniggreiða skuli kostnaðinn. Nú síðast hefur Árni Páll Árnason efnahags- ogviðskiptaráðherra spurt og sagst sammála niðurfærslu ef unnt er að benda á hvarfinna skuli fé til þess að greiða kostnaðinn.

Þessu skal ég svara þeim góða manni. Kostnaðinnskal greiða á þrjá vegu: með hluta af hagnaði nýju bankanna - með hagnaðilífeyrissjóðanna vegna hækkunar á vísitölu síðan í maí 2008 - og með greiðslumúr ríkissjóði. Rökin eru þessi:

Nýju bankarnir fengu eignir gömlu bankanna áþriðjungsverði, en innheimta skuldirnar að fullu. Það eiga þeir ekki að fá aðgera, heldur gefa eftir hluta af þessum hagnaði sínum til heimilanna.

Talið er að lífeyrissjóðirnir verði af 30 til 50milljörðum króna við almenna lækkun á húsnæðisskuldum heimilanna og muni þeir sligastundan. Auk þess fái lífeyrisþegar stórlækkaðan lífeyri í framtíðinni. Ekki er áþað minnst að sjóðirnir högnuðust á annað hundrað milljarða á því að vísitalanvar ekki fryst vorið 2008 og verðbólgan, sem fylgdi í kjölfarið, færði þeimstórfelldan hagnað - meðan heimilin voru látin blæða. Má ætla að framlaglífeyrissjóðanna til lækkunar skulda heimilanna sé innan við fjórðungur af þeimhagnaði.

Bent skal á að 50 milljarðar eru innan við þrjúprósent af heildareignum lífeyrissjóða landsmanna en eignirnar nema hátt áannað þúsund milljörðum – hátt á annað þúsund milljörðum.

Í þriðja lagi er það ríkissjóður, sjóðurinn allralandsmanna, sem leggja skal fram fé til þess að lækka skuldir heimilanna. Engarathugasemdir voru gerðar þegar þingmenn veittu fjármálaráðherra heimild meðneyðarlögunum 2008 til að reiða fram fé úr ríkissjóði til þess að yfirtakabankana svo að þeir gætu staðið við skuldbindingar gagnvart innstæðueigendum.Enginn greinarmunur var gerður á þeim sem áttu þrjár milljónir króna og hinumsem áttu tugi - eða hundruð milljarða króna í bönkunum. Ríkissjóður geturskattlagt þetta fé stóreignafólks til þess að mæta greiðslum til bjargarheimilunum, fé sem bjargað var að fullu með fé úr ríkissjóði.

Að lokum þetta: Réttlæti er fyrir alla - ekkiaðeins þá sem hafa völd og áhrif og eiga milljarða í fasteignum og lausu fé.

 

Framboð til stjórnlagaþings

Ég hef ákveðið að bjóða mig fram til stjórnlagaþings. Ástæðan er sú, að ég vil leggja mitt af mörkum til að móta nýja stjórnarskrá sem tryggi lýðræðisleg mannréttindi, félagslegt öryggi, jafnrétti á öllum sviðum og frelsi til orða og athafna.

Ný stjórnarskrá skal treysta undirstöður lýðræðis, sem er mannvirðing og umburðarlyndi, og tryggja skýra þrískiptingu valds, eignarhald þjóðarinnar á auðlindum, landsréttindi og umhverfisrétt sem móta samskipti fólks við umhverfi sitt.

Ný stjórnarskrá skal reist á traustri siðvitund og stuðla að virðingu fyrir sögu Íslands og hefðum íslenskrar tungu, rituð á vönduðu máli og vera stuttorð og gagnorð svo allir skilji.

Stjórnlagaþing - nýi sáttmáli

Kosningar til fyrsta stjórnlagaþings á Íslandi verða í næsta mánuði. Stjórnlagaþing eru fágæt annars staðar, nánast einsdæmi. Þingið er því stóratburður í sögu lýðveldisins. Mikilsvert er því að vel takist til og áhugasamt fólk bjóði sig fram, kosningaþátttaka verði mikil og þingið fái frið til að starfa.

Heyrst hefur að þetta sé ekki rétti tíminn til þess að halda stjórnlagaþing. Þjóðin sé í sárum og önnur viðfangsefni meira aðkallandi. Satt er það: önnur eins ósköp og hrunið hafa ekki dunið yfir þjóðina á lýðveldistímanum og vandasamt verður að finna réttar leiðir út úr ógöngunum, en þær finnast!

En þessir erfiðu tímar eru einmitt rétti tíminn til þess að þjóðin, almenningur, fái að láta í sér heyra á þennan hátt, fái að láta til sín taka við setningu grundvallarlaga fyrir lýðveldið Ísland. Lýðveldi er stórt orð og merkir stjórnarfyrirkomulag þar sem almenningur, lýðurinn, hefur æðsta valdið.

Ákvæði um að almenningur hafi æðsta valdið skal vera einn af hyrningarsteinum nýrrar stjórnarskrár ásamt jafnrétti, réttaröryggi, skýrri þrískiptingu valds og virðingu fyrir hverjum einstaklingi og öllu sem lifir. Ný stjórnarskrá nú getur orðið sáttmáli fyrir íslenska þjóð - ef vel tekst til.

Stóryrði

Enn verðum við að hlusta á útúrsnúninga stjórnmálamanna og annarra málsmetandi manna sem ættu að geta lagt gott til málanna í erfiðleikum sem þjóðin glímir við.

Mörður Árnason alþingismaður notaði í Silfri Egils í gær enn sama orðbragðið og hann hefur notað síðan þeir Hannes Hólmsteinn stóðu í opinberum hanaslag fyrir hálfum öðrum áratug - sem skilaði heldur litlu, og í morgun kallar Þórólfur Matthíasson, prófessor í hagfræði við Háskóla Íslands, hugmyndir annarra manna "galnar".

Mikilsvert væri að málsmetandi menn hættu að nota sjóbúðartal, ef þeir vilja að tekið sé mark á þeim - og ef þeir vilja leggja gott til. Stóryrði og sleggjudómar leysa engan vanda.

Fegurð Íslands

Undir kvöld ókum við Gréta úr "Blásölum himnanna" norður í sæludalinn, sveitina besta, að Hrauni í Öxnadal, þar sem Jónas fæddist forðum. Á leið okkar úr borginni um Kjalarnes og Hvalfjörð blasti haustfegurðin alls staðar við í logninu. Í Borgarfirði hljómaði haustsinfónía landsins í þúsund tónum með skugga Snæfellsness í norðri og hvítt Okið og Eiríksjökul í austri.

Ekki var fegurðin í Húnavatnssýslum minni þar sem Strandafjöllin blánuðu vestan Húnaflóa og að austan spegilskyggnd fjöllin á Skaga með flatan koll Spákonufells nyrst. Þegar við ókum út Víðidal roðnaði Borgarvirki, einstakt í sinni röð á Íslandi - eins og segir í gömlu landafræðinni - og svört kirkjan á Þingeyrum minnti á horfna sögu landsins.

Af Vatnsskarði sýndist Drangey svört, en Málmey og Þórðarhöfði blá og aftansólin feykti rauðri glóð úr Glóðafeyki. Í suðri reis Mælifellshnjúkur eins og brjóst á ungri blökkukonu. Kóróna fegurðarinnar var skuggamynd Hraundranga og yfir skein skær kvöldstjarna.

Dýrmætt er að eiga þvílíkt land og geta notið fegurðar þess sem kostar ekkert utan virðingu okkar.

Hismið og kjarninn

Í dag var ég í þriðju jarðarförinni á einni viku. Jarðarfarir snerta mig orðið á annan hátt en áður. Það er aldurinn. Þær opna augu mín fyrir hverfulleika lífsins og vekja til umhugsunar um hismið og kjarnann, og sýna mér, hversu lítið ég hef þekkt samferðarmenn mína.

Séra Auður Eir flutti áhrifamikil minningarorð. Yfirlætislaus en örugg þjónusta hennar tók fram flestu sem ég hef séð. Í orðum séra Auðar Eirar um mikilhæfa samferðarkonu, sem þarna var kvödd, kom fram, hversu margt gott er gert og sagt sem aldrei er talað um.

Gamalt kínverskt orðtak segir, að fegurðin búi í augum þess sem horfir, og austur á Indlandi hefur verið brýnt fyrir fólki í fimm þúsund ár, að sjá ekkert ljótt, segja ekkert ljótt og hlusta ekki á neitt sem ljótt er. Um þetta ætla ég að hugsa í kvöld.

 

 

Hvað þarf að gerast til þess augu alþingismanna opnist?

Hvað þarf að gerast til þess augu alþingismanna opnist og þeir taki höndum saman og leysi vanda þjóðarinnar? Þurfa 200 læknar að flytjast burtu af landinu? Þarf að bjóða upp 2000 íbúðir á einum mánuði? Þurfa 200 þúsund manns að koma saman í miðborg Reykjavíkur að augu alþingismanna opnist?

Hvers vegna er ekki lagður skattur á inngreiðslur í lífseyrissjóði, skattur sem færir ríkissjóði milljarðatugi á ári meðan þörfin er mest. Í stað þess eru fjárveitingar til skóla og sjúkrastofnana skornar niður og atvinnuleysi og vanlíðan aukin?

Hvers vegna eru vextir ekki lækkaðir til þess að koma atvinnulífinu af stað? Hvers vegna er ekki ráðist í að fullvinna heima allan fiskaflann? Hvers vegna er ekki þegar í stað ráðist í að nýta alla gufu úr jarðvarmaveitum til þess að efla grænmetis- og ávaxtarækt í landinu?

Síðast en ekki síst: Hvers vegna er ekki helmingur af hagnaði nýju bankanna við yfirtöku gömlu bankanna notaður til þess að bjarga ungu fólki frá fjárhagslegu og tilfinningalegu gjaldþroti. Það eru þúsund leiðir til bjargar ef augu alþingismanna opnast - og þeir þora!

 

Virðing Alþingis

Ekki hefur virðing Alþingis aukist við síðasta málatilbúning sinn, málshöfðun gegn ráðherrum samkvæmt lögum um landsdóm. Hafi ráðherrar eða alþingismenn gerst sekir við landslög, á að sækja þá til saka fyrir sama dómi og aðra landsmenn. Landsdómur er ekki aðeins úreltur heldur felst í honum mismunun sem er ólíðandi í lýðræðisþjóðfélagi.

Meðan alþingismenn mala í þingsölum logar Ísland af réttlátri reiði almennings sem hefur verið “móðgaður, hæddur, svívirtur, kvalinn og kúgaður 
af kumpánum nokkrum, sem allt virtust geta og mega”. Þessa kumpána á að sækja til saka.

Þessi orð eru skrifuð áður en atkvæðagreiðsla um tillögu þingmanna nefndarinnar hefur farið fram. Ef tillagan verður felld, standa menn í sömu sporum og í upphafi – en í upphafi skal endinn skoða.