Beint lýðræði og ný stjórnarskrá

Skammt er öfganna í milli. Nú talar Styrmir Gunnarsson um beint lýðræði þar sem ákveða skal öll meginmál með þjóðaratkvæðagreiðslu. Öðruvísi mér áður brá.

Kenningin um beint lýðræði tekur út yfir allan þjófabálk og spádómar hans og annarra um að flokkakerfið á Íslandi hafi runnið sitt skeið á enda, er enn eitt dæmið um öfgar í íslenskri stjórnmálaumræðu þar sem heimurinn er annaðhvort svartur eða hvítur og pendúlinn sveiflast frá því lengst til hægri til lengst til vinstri.

Beint lýðræði, þar sem allir eiga að setja sig inn í öll mál, þekkja allt, skila allt og vita allt, er óhugsandi af þekkingarfræðilegum ástæðum, af því að enginn getur þekkt allt, skilið allt og vitað allt, heldur verðum við að treysta kjörnum fulltrúum til þess að ráða fram úr málunum. Þetta er eðlileg verkaskipting í þjóðfélagi sérfræðinnar, þjóðfélagi þekkingarinnar. Auk þess er beint lýðræði þunglamalegt og kostnaðarsamt. Í þriðja lagi – og það sem ekki skiptir minnstu máli: í beinu lýðræði ber enginn ábyrgð, en ábyrgð er það sem skiptir máli.

Því skiptir öllu máli, að fólk - ungt fólk, gamalt fólk, konur og karlar, beri ábyrgð á gerðum sínum og sé gert kleift og krafið um að bera ábyrgð á sér sjálft: í skólum, á heimilum og vinnustöðum, í umferðinni, í samskiptum sínum við annað fólk - og í stjórnmálum.

Til þess þurfum við m.a. ábyrga stjórnmálaflokka og virkt fulltrúalýðræði, opna umræðu og algera upplýsingaskyldu.Stjórnmálaflokkar eiga sjálfir að ráða, hverja þeir bjóða fram og ekki notast við prófkjör sem er blekking, upphaflega fundin upp til þess að slá ryki í augun á fólki og láta það halda að það réði einhverju sjálft, en endaði með því að hlaupandi strákar úr íþróttafélögum eða öðrum stjórnmálaflokkum réð framboðslistum.

Stjórnmálaflokkar eiga að kynna stefnumál sín og viðhorf með einföldum og skiljanlegum hætti og fjölmiðlar - ekki síst Ríkisútvarpið, eiga að veita flokkum og frambjóðendum aðhald á grundvelli þekkingar á lögmálum samfélagsins – það þarf sem sagt menntaða blaðamenn.

Hins vegar á að nota beint lýðræði við að setja landinu grundvallarlög – stjórnarskrá, þar sem kjörið er til stjórnlagaþings beinni persónukosningu með landið allt sem eitt kjördæmi.  Styrmir Gunnarsson, Björn Bjarnason, Bjarni Benediktsson og Jóhanna mega hins vegar ekki heyra minnst á "stjórnlagaþing þjóðarinnar" um leið og talað er um beint lýðræði, jafnrétti og bræðralag. Hér er eitthvað sem ekki passar.

Nýju fötin keisarans

Allir þekkja ævintýrið um nýju fötin keisarans eftir H. C. Andersen, ævintýrið um keisarann sem var svo hrifinn af fínum fötum að hann eyddi öllu fé sínu í föt. Dag einn komu til keisarans tveir svikahrappar sem sögðust geta ofið fegursta klæði sem hugsast gæti en hefði þann eiginleika að hver sá sem væri heimskur og dómgreindarlítill gæti ekki séð það.

Keisaranum fannst þetta freistandi tilboð. Með því að eignast slíkt klæði gæti hann greint í sundur þá sem væru heimskir og dómgreindarlitlir og hina sem væru skynsamir og gætu gegnt embættum í ríki hans. Hann fékk svikahröppunum því fé, herbergi til þess að vefa í, silki, pell og purpura ásamt gullþræði sem þeir stungu í skjóður sínar.

Sagan um klæðið sem heimskir menn gætu ekki séð spurðist út og þegar keisarinn sendi gamla ráðgjafann sinn að líta eftir því hvernig vefurunum gengi, brá honum í brún, því að hann sá ekkert klæði heldur svikarana tvo sem sátu við tóman vefinn og þóttust vefa. „Guð hjálpi mér,” sagði gamli ráðgjafinn. „Ég sé engan vef og ekkert klæði.” En hann sagði ekkert en lést sjá klæðið fína.

Góðfús lesandi þekkir framhaldið. Þegar keisarinn gekk út á götu í nýju fötunum hrópaði lýðurinn: „En hvað nýju fötin keisarans eru glæsileg, sitja vel og hvað slóðinn er stórkostlegur.” En lítið barn hrópaði upp yfir sig undrandi: „En keisarinn er allsber.” Þá opnuðust augu hinna.

Atburðir síðustu vikna og úrslit kosninganna í Reykjavík minntu mig á ævintýrið um nýju fötin keisarans. En það var ekkert barn sem hrópaði: „En keisarinn er allsber.”

Stríðsleikur yfir Íslandi

Í sólskininu í morgun heyrði ég urrið í þýsku stríðsþotunum sem geysast yfir höfuðborgina. Enn einu sinni vaknaði sú spurning hvers vegna þessar stríðsþotur eru hér.

Við gamlir friðarsinnar fyrirlítum þennan stríðsleik sem gerir góða drengi - og jafnvel góðar stúlkur að hrottafengnum skepnum.  Þýsku þoturnar eru hér ekki til að verja okkur. Heimskir ofbeldismenn eru of langt í burtu til þess. 

Til þess að verjast ofbeldismönnum heimsins á aðeins að vera einn her undir stjórn Sameinuðu þjóðanna.  Alla aðra heri á að leggja niður og nota milljarðana, sem við það sparast, til þess að bæta heilsu og afkomu þeirra sem minna mega sín.

Skopleikur íslenskra stjórnmála og H. C. Andersen

SORGLEGT er að tveir stjórnmálamenn, sem hafa sýnt sig að vera einir fárra alvöru stjórnmálamanna síðustu missera, Dagur B og Hanna Birna, skuli þurfa að taka þátt í stjórnmálarevíu sem Jón gNARR hefur sett á svið og RÚV sýnir.

Þegar ég horfði á fátæklegan umræðuþátt RÚV í kvöld, kom mér í hug sígilt ævintýri H. C. Andersens um nýju fötin keisarans.  Jón gNARR er annar svikaranna í ævintýrinu sem enginn virðist geta flett ofan af. Heimskan og bullið í honum náði hæstum hæðum í kvöld, þegar hann gat engu svarað, skildi fátt og vissi ekkert - en barnið í ævintýrinu, sem benti á að keisarinn væri ekki í neinum fötum, var þarna ekki.

Hvers vegna geta traustar sjónvarpskonur eins og Jóhanna Hjaltadóttir og Þóra Arnórsdóttir, sem ég hef iðulega bundið vonir við, ekki flett ofan af svikunum? Hvar er barnið í þeim? Hvað þarf til "at sætte NARRen paa plads", svo notað sé móðurmál H. C. Andersens.

Engum vafa er undirorpið, að ofstopi og heimska íslenskra stjórnmála undanfarna tvo áratugi, sem Davíð Oddsson lagði grunninn að og Jón Baldvin og Halldór Ásgrímsson tóku þátt í og Styrmir Gunnarsson hefur viðurkennt á prenti, er meginástæða fyrir skopleik þeim í stjórnmálum sem leikinn er á Íslandi. Vonbrigði kjósenda eru botnlaus og áhyggjur almennings endalausar. Skrípisframboð NARRa leysa engan vanda. En hvað skal til varnar verða vorum sóma þegar pressan, rödd og samviska þjóðar bregst og er jafn blind og getulaus og getulausir stjórnmálamenn? 

Stjórnmálarevía á Íslandi?

Undanfarna daga höfum við Gréta enn einu sinni verið á ferðalagi um "det dejlige Danmark" sem var heimili okkar mörg ár og er eitt ólíkasta land Íslandi á norðurhveli jarðar, blítt, grænt og flatt.  Lengst af vorum við hjá frændum og vinum á Jótlandi, þangað sem ætlunin var að flytja þessa "voðalegu" þjóð eftir Móðuharðindin 1783.  

Hefði hugmynd "danskra Íslendinga" gengið eftir, þyrfti þessi "voðalega" þjóð ekki að horfast í augu við spitsbúba og galgenfugla á borð við Jón Gnarr, sem orðinn er meiri örlagavaldur en ísbjörninn og sorglegra fyrirbæri en Gvendur dúllari.  Vafalaust eiga atvinnustjórnmálamenn og furðuflokkar þeirra sök á þessari revíu sem jafnvel gengur fram af galgenvogel eins og Hallgrími Helgasyni sem þó hefur haft gaman af ýmsum furðufyrirbærum.  Ísland verður land stjórnmálarevíu fram yfir sveitarstjórnakosningar - hvað sem þá tekur við.

 

Alþingi Íslendinga

Í gærmorgun, 10da maí 2010, horfði ég á beina útsendingu frá viðskiptanefnd Alþingis. Formaður nefndarinnar, Lilja Mósesdóttir, einn af fáum "alvöru" fulltrúum á Alþingi, stjórnaði fundi af hógværð, þekkingu og kurteisi. Af þessu fékk ég dulítið aðra mynd af störfum Alþingis, enda þótt ég - sem barnakennari hálfa öld - telji enn að störfum á Alþingi þurfi að gerbreyta - bylta við eins og ýmsu í þessu stirðnaða samfélagi.

 

 

Nauðsyn á nýjum umræðumiðli

Þegar lífið var einfalt og BONUS og Kaupþing ekki komin til sögu, var unnt að fylgjast með þjóðmálum og stjórnmálum með því að lesa litla Alþýðublaðið, Dag á Akureyri, "blað allra landsmanna" Morgunblaðið, Tímann, blað framsóknar- og samvinnumanna, og Þjóðviljann, sem flutti ögrandi skoðanir utan úr heimi. Ef auk þess var hlustað á fréttir og fréttaauka FRÉTTASTOFU RÍKISÚTVARPSINS undir frábærri stjórn Jóns Magnússonar og Margrétar Indriðadóttur, vissu menn viti sínu.

Nú, þegar við höfum fengið að kynnast svikum heimskra óknyttastráka í viðskiptalífinu, Alþýðublaðið, Dagur, Tíminn og Þjóðviljinn eru fyrir bí og Morgunblaðið er eins og afturganga frá liðinni öld spillingar innvígðra, innmúraðra flokksbræðra foringjans og upp risinn óskapnaður hagsmunaaðila í viðskiptum, sem heitir Fréttablaðið, og óþverrablaðið DV er enn á sömu skítaskónum og fyrr, þótt settur hafi verið upp leðurhattur Crocodile Harry, hvar er upplýsinga að leita, hvar fáum við hlutlægar fréttir af því sem máli skiptir og hvernig getum við fylgst með umræðunni á þessum örlagatímum? 

Ekki er að unnt treysta súrum og hlutdrægum áróðursmeisturum gamla tímans eins og Birni Bjarnasyni og Jónasi Kristjánssyni, því síður hlutdrægum fjölmiðlagosum eins og Agli Helgasyni og Hallgrími Thorsteinssyni, að ekki sé talað um Eyjuna og Þjóðviljann, þótt ólíku sé saman að jafna, svo ég nefni ekki óþverra fasbækur og blogg skillítilla manna, karla og kvenna, sem ekki láta nafn síns getið en ausa úr skálum vanmetakenndar sinnar.

Til þess að treysta umræðuna þarf að stofna nýjan netmiðil, umræðuvettvang fyrir fólk sem vill taka þátt í heiðarlegri umræðu um þjóðmál og stjórnmál undir fullu nafni. Þá þarf ekki að leita um allt netið, heldur vitum við hvar unnt er að ganga að skoðanaskiptum hreinskiptins fólks - og auglýsingar úr öllum áttum borga brúsann.

Hvað er unnt að borga dauðlegum manni í vinnulaun?

Vorið 1993 setti Pehr Gyllenhammar VOLVO verksmiðjurnar á hausinn. Menn ráku upp stór augu. Pehr Gyllenhammar var talinn óskeikull sem stjórnarformaður í tryggingarfélögum s.s. Skandia og lyfjafyrirtækjum s.s. Pharmacia og í VOLVO, stærsta og virtasta fyrirtæki Svíþjóðar.  Um tíma var talið að hann yrði áreynslulaust forsætisráðherra Svíþjóðar og um árabil var engum þeim ráðum ráðið á Norðurlöndum að Pehr Gyllenhammar kæmi þar ekki að. 

Þegar VOLVO fór á hausinn undir stjórnarformennsku, spurðu menn, hvernig gat þetta gerst. Maður sem átti allt, vissi allt og skildi allt færi svona að ráði sínu. Opinbera skýringin var sú, að hann hefði ekki skilið fjölbreytileika fyrirtækisins og honum hefði mistekist að kaupa frönsku bílasmiðjurnar Renault, sem átti að ráða úrslitum.

Sænsk blöð höfðu aðrar skýringar.  Í fyrsta lagi hefði Pehr Gyllenhammar ginið yfir of miklu. Í öðru lagi var hann mannlegur og það væri mannlegt að skjátlast, þótt hann hefði verið talinn ganga næst guði almáttugum. Í þriðja lagi var sagt, að trúnaðarbrestur hefði orðið milli hans og sjö forstjóra VOLVO, sem störfuðu undir stjórn hans, enda hefði hann haft tíföld laun á við hvern þessara sjö sem unnu verkin sem vinna þurfti og vissu hvað var að gerast. Þeir hefðu því af öfund og gremju leynt hann upplýsingum og með því komið honum og fyrirtækinu á kné.

Samstaða og trúaður er mikilsverður, bæði innan fyrirtækis og ekki síður innan samfélaga. "Hvert það ríki, sem er sjálfu sér sundurþykkt, leggst í auðn, og hver sú borg eða heimili, sem er sjálfu sér sundurþykkt, fær ekki staðist," sagði frelsarinn við faríseanna sem sökuðu hann um að lækna með fulltingi djöfulsins.

Það sem nú veldur tortryggni og sundurlyndi víða um lönd, er launamismunur. Hvers vegna skyldi seðlabankastjóri hafa tíföld laun á við kennara. Seðlabankastjórinn fæst við dauða hluti en kennarinn fæst við lifandi börn. Ætlum við aldrei að skilja þetta, jafnvel ekki eftir glæpi glæframanna sem taldir voru óskeikulir.  

 

Skötulykt af seðlabankastjóra

Í kvöld suðum við afganginn af skötunni frá í fyrra. Lyktin var sterk og bragðið eftir því, lykt eins og á að vera af kæstri skötu, naumast húsum hæf, enda lokuðum við hurðum og gluggum til þess að gott gott sambýlisfólk fyndi ekki skötulyktina. Gréta fékk sér rauðvínsglas, ég fékk mér kaldan Álaborgarsnaps og danskt öl eins og gömlum danófíl sæmir. 

Meðan við gæddum okkur á skötunni frá því í fyrra, horfðum við á viðtal við nýja bankastjóra Seðlabankans. Af viðtalinu var ekki góð lykt og hún yfirgnæfði skötulyktina. Mörgum þótti vond lykt af gamla seðlabankastjóranum. Lyktin af nýja seðlabankastjóranum var ekki betri.

Engan þarf að undra þótt vond lykt sé af gömlum stjórnmálamönnunum. Gamlir stjórnmálamenn héldu sig vita allt, töldu sér allt heimilt í skjóli stjórnmálahefðar - stjórnmálaíhalds, hvort sem þeir hétu Davíð, Gunnar, Halldór eða Jón. 

Þegar nýr seðlabankastjóri, sem átti að reisa við Ísland í umboði hugmynda um réttlæti, jafnrétti og bræðralag og í umboði VG og Samfylkingar, gerir kröfu um tíföld laun barnakennara er ekki góð lykt af.

Nýr seðlabankastjóri verður að átta sig á því - eins og stjórnmálamenn sem vilja lifa af - að runninn er upp ný öld.  Skítalykt af ofurgreiðslum til töframanna bankakerfis er fyrir bí enda engir töframenn viðskiptalífsins til.

Lýðræði er hugsun

Þegar talað er um nýtt Ísland og nýtt lýðveldi á Íslandi er verið að óska eftir réttlátara þjóðfélagi þar sem heiðarleiki kemur í stað spillingar og lýðræði í stað flokksræðis. Með lýðræði er átt við lögbundinn rétt hvers einstaklings til þess að hafa áhrif á stjórn landsins og að allir séu jafnir fyrir lögunum.

Lög lands eiga að tryggja lýðræði á grundvelli þriggja meginstoða siðaðs samfélags: frelsis, jafnréttis og bræðralags, en með bræðralagi er átt við virðingu fyrir öllum einstaklingum, mannvirðingu án tillits til landamæra, litarháttar, skoðana eða trúarbragða.

Form lýðræðis er mikilsvert. Skilningur á lýðræði er ekki síður mikilsverður. Atkvæðagreiðsla á fjögurra ára fresti tryggir ekki lýðræði. Það gerir aðeins skilningur á lýðræði og lýðræðisleg hugsun.Til þess að treysta lýðræði þarf að taka upp kennslu í lýðræðislegri hugsun og lýðræðislegum starfsháttum í skólum landsins. Vísir að slíkri kennslu er þegar í sumum leikskólum og grunnskólum og nokkrum framhaldsskólum. En betur má ef duga skal. Ein helsta von til þess að endurreisa traust og virðingu í samfélaginu og tryggja framtíð þjóðarinnar er góð menntun – góðir skólar.

Þjóðin þarf á að halda traustum stjórnmálaflokkum - stjórnmálamönnum sem unnt er að treysta. Til þess að þjóðin geti borið traust til stjórnmálamanna, stjórnmálaflokka og fulltrúa á Alþingi þurfa stjórnmálamenn, stjórnmálaflokkar og alþingismenn, karlar og konur, að vera sér þess meðvituð, að Alþingi þiggur vald frá þjóðinni: að uppruni valdsins er hjá þjóðinni.

Til þess að tryggja lýðræði á Íslandi eftir áföll síðustu missera þarf að halda sérstakt stjórnlagaþing sem kjörið er persónukjöri með landið allt sem eitt kjördæmi. Stjórnlagaþingið semur frumvarp að nýrri stjórnarskrá sem hæfi kröfum tímans og tryggi frelsi allra, jafnrétti á öllum sviðum og skýlausa þrískiptingu valds. Frumvarp stjórnlagaþingsins að nýrri stjórnarskrá – nýjum grundvallarlögum – yrði síðan lögð fyrir í þjóðaratkvæði.

Fyrsta grein í stjórnarskrá nýs lýðveldis á að fjalla um mannvirðingu og mannréttindi og önnur greinin um að endanlegt vald sé hjá þjóðinni. Síðan komi þau atriði er varða form lýðræðis í nýju lýðveldi á Íslandi.