Ljóðið - fullkomnasta form tungumálsins

Tungumálið er félagslegt tjáningartæki. Það felur í sér, að með tungumálinu tjáum við hugsanir okkar, tilfinningar og fyrirætlanir við breytilegar aðstæður, af því að þjóðfélagið breytist og við breytumst – tímarnir breytast og mennirnir með. Tungumálið er því stöðugt að breytast. Af þeim sökum er sagt, að tungumálið sé lifandi, félagslegt tjáningartæki.

Tungumálið á sér einnig mörg form eða málsnið. Eitt fullkomnasta form málsins er ljóðið, enda elsta tjáningarform mannsins og fullkomnast af því að það krefst ögunar í hugsun og máli og með því er unnt að tjá djúpar hugsanir, duldar tilfinningar og sterka upplifun. 

Hæka, haiku, er ævafornt japanskt ljóðform, örfá orð, þrungin tilfinningu. Limran, limerick, er ljóðform kennt við héraðið Limerick á Írlandi, fimm línur með endarími, sem fela í sér fjarstæðukennda gamansemi sem vekur til umhugsunar. Ferskeytlan er ljóðform, sem fylgt hefur Íslendingum frá upphafi. Andrés Björnsson eldri lýsir þessu þannig:

Ferskeytlan er Frónbúans

fyrsta barnaglingur

en verður seinna í höndum hans

hvöss sem byssustingur.

Ferskeytlan – og lausavísur undir öðrum bragarháttum – hafa agað íslenskt mál og hugsun í þúsund ár. Er vafamál að aðrar þjóðir eigi aðra eins auðlegð, annan eins menningararf og lífsspeki og felst í lausavísum og ljóðum Íslendinga. Til þess að aga mál sitt, tala og rita gott mál, er því holt að lesa það sem best hefur verið ort á íslenska tungu.

Íslenskt mál - og skýr hugsun er mikilsverðasta verkefni í skólum landsins. Þarf að brýna fyrir nemendum að lesa það sem best hefur verið skrifað á íslenska tungu. Af nógu er að taka. Hvert mannsbarn getur lesið Hávamál og Völuspá sér að gagni. Íslendingasögur eru óþrjótandi uppspretta svo og Sturlunga að ógleymdum sögum Halldórs Laxness og Jóns Kalmanns Stefánssonar, ljóðum Snorra Hjartarsonar og Gerðar Kristnýjar og annarra fremstu skálda okkar og rithöfunda sem reynir á þanþol hugsunarinnar og veitir þá nautn að reyna að skilja.

Sem dæmi um áhrifamikið ljóð í einfaldleika sínum má nefna ljóð Jóhanns Sigurjónssonar sem hann hefnir Jónas Hallgrímsson:

Dregnar eru litmjúkar  

dauðarósir             

á hrungjörn lauf             

í haustskógi.

Svo voru þínir dagar   

sjúkir en fagrir,                

þú óskabarn    

ógæfunnar.

Í þessu litla ljóði birtast litríkar náttúrumyndir, áhrifamikil persónulýsing, djúp hugsun og sterk tilfinning og ögun í máli, enda hefur verið sagt, að það sem ekki er unnt að tala um verði að segja í ljóði.

 

Athugasemdir

[Vilhjálmur Stefánsson, 8.12.2011 kl. 23:41]

Hvers vegna er hætt að láta nemendur læra Ljóð í Skólum??